‘Gelijke kansen begint bij bewustzijn’

23 november 2017 Nationale Onderwijsweek

Camiel Zwart is regisseur van de documentaire ‘De witte vlucht’
over basisschool Het Octaaf in Nijmegen, die tijdens de Nationale
Onderwijsweek op 2 oktober in LUX in première ging en werd
uitgezonden door KRO-NCRV op NPO2. Hij vertelt over de
achtergronden bij en het maken van de film.

 

Zwart: “Het Octaaf wil meer kinderen van hoogopgeleide ouders aantrekken om daarmee een betere afspiegeling van de wijk te zijn. Die trokken de laatste jaren steeds vaker over de grote weg naar een school in een andere wijk. De witte vlucht, noemen ze dat. Kansrijke witte ouders zoeken een school met overwegend soortgenoten. Tientallen kinderen in Neerbosch-Oost steken ’s ochtends de grote weg over om in een andere wijk naar school te gaan. De wijk wordt aan alle kanten omringd door water of grote wegen. Het zou dus logisch zijn om alle kinderen uit de wijk ook in de wijk op school te laten gaan.”

“Het Octaaf heeft een plan ontwikkeld om het tij te keren, en ik volg de eerste schreden van de uitvoering van dat plan. Er komt nieuwbouw en een nieuw pedagogisch beleid. Uit onderzoek blijkt dat die twee zaken belangrijk zijn voor hoogopgeleide ouders die de school voor hun kind kiezen. De schooldirecteur gaat met een leerkracht op huisbezoek bij ouders die bezig zijn met de schoolkeuze van hun peuters. Ze zijn er dus zeer bewust en actief mee bezig. Het Octaaf wordt een school die midden in de wijk staat, met verschillende functies gericht op de ontwikkeling van het kind geclusterd in één gebouw.”

Filmmaker, filmdocent, ouder

“Behalve dat ik fimlmmaker ben, geef ik filmles op middelbare scholen. Ik zag grote ongelijkheid tussen verschillende scholen in de kansen die kinderen kregen. Het onderwerp speelde daarom al lang in mijn hoofd. Daar wilde ik wel iets over zeggen. Daarbij ben ik vorig jaar vader geworden. Dat maakt dat ik straks zelf voor de schoolkeuze sta. Ik vond het dus een interessant thema om een film over te maken, ik zag het maatschappelijke belang ervan en het raakte me persoonlijk.”

“Bij de research stuitte ik op Nijmegen, een stad die mijns inziens voorop loopt in het tegengaan vande witte vlucht. We spraken met Rini Braat, toenmalig voorzitter van de St. Josephscholen.Wat me raakte was dat de visie en verandering vanuit de schoolbesturen kwam, en niet – zoals ik had gedacht – van onderop, van de ouders. Eigenlijk was ik op zoek naar een ouder-initiatief. In Nijmegen is al een jaar of acht geleden beleid ingezet door de twee grote schoolbesturen, in samenwerking met de andere scholen. Zij hebben de gemeente benaderd en nieuw beleid uitgedacht. Als een van de eerste steden in Nederland voerden zij plaatsingsbeleid in. Kinderen krijgen voorrang op een school in hun eigen buurt. Daarbij hebben de scholen zelf het vastgoed van de gemeente overgenomen, en besloten niet meer te investeren in het faciliteren van de witte vlucht. Dat betekent concreet dat nieuwbouw nooit meer wordt gepleegd om populaire scholen nog groter te maken als er alternatieve scholen zijn in de wijk waar nog plek is. Ik heb begrepen dat het niet eenvoudig is geweest om dit beleid door te voeren, er is veel weerstand geweest van hoogopgeleide  ouders. Maar de besturen en de gemeente hebben voet bij stuk gehouden. Dat vind ik krachtig.”

Elkaar leren kennen

“Een samenleving maak je samen. We leven met z’n allen, we moeten elkaar leren kennen. Daar moeten we mee beginnen op de basisschool. Want als we het daar niet doen, waar doen we het dan wel? Als je  kansarme en kansrijke kinderen apart opleidt, groeit de kloof.”

“Natuurlijk wil iedere ouder het beste voor zijn kind, we willen allemaal goed onderwijs. Ik denk dat het voor mijn zoon het beste is als hij zich leert te verhouden tot de kinderen uit zijn buurt, tot zijn generatie in de samenleving. Hij wordt het beste voorbereid op zijn  toekomst, als hij contact kan maken met zijn leeftijdgenoten in zijn buurt. Ik woon in Amsterdam-Noord, een multiculturele buurt. Ja, ik maak me ook wel eens zorgen. Het is complex. Ik hoor het taalgebruik van kinderen in mijn straat. Gaat mijn kind later ook zo praten? Aan de andere kant is het veel makkelijker om kinderen aan te
spreken op hun taal of gedrag als je ze kent. It takes a village to raise a child.”

“Ik heb een half jaar meegelopen op Het Octaaf. Wat mij duidelijk is geworden, is dat voor een echte verandering een nieuwe mindset nodig is. Kiezen voor het actief mengen van een school is een idealistische keuze. Want hoe verhoudt zich het eigenbelang tot dat van de rest van de samenleving? Het heeft te maken met bewustzijn. Als iedereen alleen met zijn eigen kind bezig is, komen er geen gelijke kansen. Dan stevenen we af op twee parallelle samenlevingen in één land. Daarover moet meer bewustzijn worden gecreëerd.”

Op maandagavond 2 oktober is ‘De witte vlucht’ in première gegaan in het LUX filmhuis Nijmegen. De film is, net als de andere twee films over gelijke kansen, geproduceerd door Viewpoint in coproductie met KRO-NCRV.

Bekijk 'De Witte Vlucht'

Dit artikel is eerder verschenen in de nummer 2 najaar 2017 uitgave van de "Nationale Onderwijsweek krant".

Blijf op de hoogte

Winnaars, evenementen, onderwijsnieuws als je niets wilt missen, meld je je hier eenvoudig aan voor de nieuwsbrief.