Tijdens de zomervakantie van 2017 gaf Tessa Otten een maand les bij Taal52, een initiatief van Plein013 om vluchtelingenkinderen de mogelijkheid te geven om in de vakantie naar school te gaan. Zo wordt voorkomen dat zij het Nederlands “verleren” tijdens de vakanties. Tessa is overtuigd dat leerlingen zonder regels ook weten wat wel en niet mag en kan en besluit in haar klas geen regels op te stellen. Ze vertelt hoe dat uitpakte.

Als kersverse leerkracht startte ik op een school waar kinderen die nog niet zo lang in Nederland wonen hun taalniveau tijdens de vakantie kunnen behouden en verbeteren. Al vanaf ik me kan herinneren, heb ik de overtuiging dat kinderen zelf heel goed weten wat wel en niet mag. Dat zij van binnenuit aanvoelen wat goed of slecht is.

Vaak heb ik zien gebeuren dat er op een eerste schooldag een reglement wordt opgesteld over hoe kinderen zich moeten gedragen. Absolute regels. Steek je vinger op. Blijf van elkaar af. Nergens aankomen. Er mag er maar één naar de wc. Netjes in de rij. Niet rennen. Niet schreeuwen en doen wat de juf zegt. Regels in het belang van het kind, maar vooral voor de rust van de leerkracht die achteraf kan zeggen: ‘Maar we hadden toch afgesproken dat…’ Bewust startte ik mijn zomerklas dus zónder geëxpliciteerde gedragsafspraken. Ik besprak geen regels, schreef geen reglement, creëerde geen strak stramien van hoe het hoort.

Het duurde natuurlijk niet lang voor ik werd geconfronteerd met een situatie waarin mijn keuze op de proef gesteld werd. Toen ik vertelde dat we over een dag een uitstapje gingen doen, ontplofte er namelijk een bom van enthousiasme in de groep. Iedereen wilde wel wat vertellen en ze riepen allemaal door elkaar. 'Jongens,' zei ik, 'ik kan er niks van verstaan. Ik kan maar naar één kind luisteren, anders word ik knettergek.' De klas knikte instemmend en ik voelde het begrip van deze lieve klas die hun juf wilde sparen.

Als het nodig is herinner ik ze hier 100 keer per dag aan. Het is geen regel, het is een keuze. 'Ik wil naar iedereen luisteren, maar dan zullen jullie er samen voor moeten zorgen dat dat ook kan.' En het lukte.

Een dag later hadden we het uitstapje. We gingen naar een museum waar de kinderen de hele dag mochten experimenteren. Als start werd er een film vertoond. 'Wil de juf misschien nog iets zeggen?' vroeg de begeleider van het museum terwijl ze mij aankeek. Is het de bedoeling dat ik nu een lijst met gedragsregels opsom?, ging er door me heen. 'Jullie weten hoe je je moet gedragen, toch?' Mijn stem klonk wat autoritair, maar het vertrouwen in de leerlingen was hoorbaar. Alle kinderen knikten. 'Mooi, doe dat ook.'

Vanaf nu beperk ik me tot deze twee uitgangspunten:

1. Gedraag je
2. Leer zoveel je kan.

Verder lezen de kinderen zelf tussen de regels door.

Tessa Otten is in 2017 afgestudeerd aan de Fontys Hogeschool (Kind & Educatie) in Tilburg en is nu leerkracht op basisschool Klinkers in Tilburg. Ze blogt op www.juftessatypt.nl.