Toen de mensheid vijf- of zesduizend jaar geleden het schrijven en lezen onder de knie kreeg, heeft dat geweldig bijgedragen aan de continuïteit van die mensheid. Er kon vanaf toen worden voortgebouwd op wat eerder was bedacht en uitgeprobeerd. Maar ik ben ervan overtuigd dat het gebeurde in combinatie met wat er daarvoor al lang geweest moet zijn: het verhaal. De sage, de legende, de gelijkenis, ze hebben in alle culturen een rol gespeeld en doen dat nog steeds. In mijn ogen is het verhaal nog altijd het krachtigste communicatiemiddel dat er is, althans, zo heb ik het in mijn leven ervaren. Sterker dan powerpoint. Sterker zelfs dan muziek, hoewel die er ook mag zijn.

Zeg tegen een kind ‘er was eens…’, en je hebt meteen de volle aandacht. Dat geldt niet alleen voor een kind, trouwens.

We hebben in de voorbije halve eeuw tal van pogingen tot onderwijsvernieuwing langs zien komen. Goede en slechte. In deze verzakelijkte, op winst gerichte samenleving schijnen sommigen te denken dat iemand die onderwijs geeft alleen kennis moet bijbrengen, of nog erger, alleen de plek moet aanwijzen waar kennis is te vinden. Met name het studiehuis was me een gruwel. De leraar die slechts fungeerde als richtingaanwijzer voor kennis: daar en daar kun je het vinden, zoek het verder zelf maar uit.

De leraar zonder het verhaal? Hoe zit het dan met de betekenis, de schoonheid, die kennis geeft? Zitten aan de voeten van Gamaliel, het is nog altijd van toepassing. Ik zou nooit wis- en natuurkunde zijn gaan studeren zonder de inspirerende leraren die ik in die vakken heb gehad in het voortgezet onderwijs.

Ik ben door mijn vader opgevoed met Latijnse en Griekse spreekwoorden. Waarom hield hij daar zo van? Hij had op het gymnasium in Utrecht les in de klassieke talen gehad van de ijselijk strenge rector, dr. Hengeveld. Maar als meneer Hengeveld in de klas Homerus voorlas, kreeg hij tranen in zijn ogen en dan zei hij: ‘let er maar niet op, jongens, ik word weer nat, het is ook zo mooi.’ Zulke tranen deden mijn vader heel wat meer dan een bladzijde van de Ilias uit zijn hoofd leren.

Het leraarschap is een prachtig vak. Je werkt aan de toekomst. Je mag helpen betekenis geven aan het leven van veelal jonge mensen. In de natuur leren zoogdieren hun jongen enkele elementaire vaardigheden. Het leven van mensen is rijker. Kennis, kunsten, humor, verdieping, betekenis. Al deze elementen spelen een rol bij onderwijs.

Er is veel nagedacht en geschreven over de verhouding tussen nature en nurture. Hoe die ook moge zijn, ik ben ervan overtuigd dat de houding, het voorbeeld, de inspiratie van de leraar een niet te onderschatten rol speelt bij de ontwikkeling, ook de morele ontwikkeling, van jonge mensen.

Jan Terlouw